Dr.Majid Dastani PT, Bcs,Msc, DPT

ساعد بطور طبیعی شامل دو استخوان به نام های رادیوس (زند اعلی یا زند زبرین یا زند بالایی) و اولنا ( زند اسفل یا زند زیرین یا زند پایینی) است.

 

گاهی اوقات بر اثر یک ناهنجاری مادرزادی، استخوان رادیوس یا زند اعلی در زمان جنینی تشکیل نمیشود و نوزاد بدون این استخوان در ساعد متولد میشود. به این بیماری دست چنبری رادیال یا Radial club hand یا دیسپلازی رادیال Radial dysplasia میگویند.

 

این بیماری از هر ۳۰ هزار تولد در یک نفر ایجاد میشود. دست چنبری رادیال در اکثر اوقات به تنهایی وجود دارد ولی گاهی اوقات میتواند همراه با دیگر ناهنجاری های مادرزادی در قلب، کلیه یا دستگاه گوارش بچه باشد و در بعضی موارد همراه با ناهنجاری های کروموزومی دیده میشود.

 

در این بیماری مشکلات فقط محدود به استخوان رادیوس نیست. تمامی بافت های نرم اطراف استخوان رادیوس از جمله عضلات، عروق و اعصاب ناحیه یا وجود ندارند و یا غیر طبیعی هستند. در این بیماران شست یا وجود ندارد و یا بسیار کوچک است.

                                 

جدا کردن دو استخوان به هم چسبیده تاثیری در بهبودی بیمار ندارد چون مشکل بیمار فقط چسبیده بودن استخوان ها نیست و عضلاتی که مسئول چرخاندن ساعد هستند هم وجود ندارند.

 

رایج ترین عمل جراحی که برای این بیماران انجام میشود استئوتومی یک سوم بالای ساعد است به این معنی که پزشک معالج با عمل جراحی قسمت های بالایی استخوان های ساعد را میشکند و سپس ساعد را چرخانده و استخوان ها را در وضعیتی جدید طوری در کنار یکدیگر قرار میدهد که مچ و کف دست در وضعیت چرخشی بهتری قرار گیرد. در موارد دو طرفه معمولا به توسط عمل جراحی یک ساعد را در سوپینیشن و یک ساعد را در پرونیشن قرار میدهند.

                                 

مهمترین علامت این عارضه مادرزادی عدم توانایی فرد در چرخش ساعد است. حرکات سوپینیشن و پرونیشن در ساعد انجام نمیشود و ساعد و مچ دست در یک وضعیت ثابت که بیشتر متمایل به پرونیشن است فیکس میماند.

 

بیمار معمولا برای جبران نسبی این محدودیت حرکت و برای اینکه بتواند کف دست خود را به بالا بگیرد سعی میکند شانه خود را بچرخاند. در این بیماران ممکن است آرنج نتواند بطور کامل باز شود. ساعد طرف مبتلا لاغرتر از طرف سالم است.

 

                                 

 

ساعد از دو استخوان رادیوس و اولنا یا زند زبرین و زیرین تشکیل شده است. گاهی به عللی این دو استخوان بطور مادرزادی در نزدیکی آرنج به یکدیگر میچسبند که یه آن سینوستوز استخوان های ساعد Radioulnar synostosis میگویند.

 

این بیماری در ۶۰ درصد موارد دو طرفه بوده و در بعضی موارد ارثی است. چسبیده بودن مادرزادی استخوان های ساعد در سی درصد موارد همراه با سایر ناهنجاری های مادرزادی در سیستم اسکلتی، قلب، کلیه، سیستم عصبی و یا گوارشی است.

 

سه نوع سینوستوز وجود دارد

 

   * سر استخوان رادیوس به استخوان اولنار چسبیده است و یا اصلا سر استخوان رادیوس وجود ندارد. در این موارد استخوان رادیوس نسبت به حالت عادی قوس بیشتری داشته و از استخوان اولنا بلندتر و کلفت تر است.

 

   * سر استخوان رادیوس تغییر شکل داده و بجای اینکه با برجستگی کاپیتلوم استخوان بازو مفصل شود به سمت خلف دررفته است. بالای استخوان های رادیوس و اولنا به هم چسبیده اند.

 

   * دو استخوان ساعد در پایین تر از یک سوم بالایی ساعد به توسط رباط بین استخوانی که کوتاه و کلفت شده به متصل شده و این باند بافتی محکم تا حدود زیادی جلوی چرخش ساعد را میگیرد. این نوع نادرترین نوع است.

                                 

 

در بچه ها درمان بصورت جااندازی بسته دررفتگی انتهای پایینی استخوان اولنا و تنه استخوان رادیوس است. بعد از جااندازی، کل اندام فوقانی فرد در گچ بلندی که از کف دست تا بالای بازو ادامه میابد گذاشته شده و پس از حدود شش هفته که شکستگی استخوان رادیوس جوش خورد گچ خارج میشود.

 

پس ار آن بیمار برای بازیابی دامنه حرکتی مچ دست باید بمدت چند هفته تا چند ماه حرکات نرمشی خاصی را تحت نظر پزشک معالج یا فیزیوتراپ انجام دهد.

 

در بالغین درمان متفاوت است. ابتدا شکستگی تنه استخوان اولنا با استفاده از جراحی باز جااندازی و با پیچ و پلاک فیکس شده و سپس دررفتگی انتهای پایینی استخوان اولنا بصورت بسته جااندازی میشود. پس از جراحی کل اندام فوقانی مدتی در آتل محافظت شده و سپس حرکات نرمشی ساعد شروع میشود

                                 

عوارض شکستگی های ساعد در بچه ها کم است. یکی از عوارض این شکستگی ها ، جابجا شدن مجدد شکستگی می باشد به این معنی که بعد از جاافتادن شکستگی و گچ گیری ممکن است بعد از چند روز قطعات شکسته شده مجددا جابجا شوند.

 

از عوارض دیگر شکستگی ساعد در بچه ها خشکی و محدودیت حرکت آرنج  یا مچ دست ، بدجوش خوردن، دیرجوش خوردن  و در مواردی خاص چسبندگی دو استخوان رادیوس و اولنار به یکدیگر است.

                                 

اکثراً شکستگی های ناحیه ساعد در اطفال به صورت غیر جراحی درمان می گردند. در صورتی که تورم قابل ملاحظه در ساعد وجود داشته باشد ابتدا اندام اتل گیری شده و پس از کم شدن تورم گچ گیری انجام می شود

 

در صورتی که جابجایی و زاویه دار شدن استخوان های شکسته شده زیاد باشد باید ابتدا با بیهوشی عمومی جااندازی بسته صورت گرفته و  سپس گچ گیری انجام شود. گاهی اوقات در مواردی که جااندازی بسته موفق نباشد درمان جراحی باز انجام میشود.

                                 

شکستگی های ساعد در هر سنی ایجاد میشوند با این حال خصوصیات این شکستگی ها در بچه ها قدری با بزرگسالان تفاوت دارد.

 

علت این شکستگی ها معمولا زمین خوردن است. بچه در حین زمین خوردن دست خود را به جلوی بدن برده و حائل بین خود و زمین قرار میدهد. پس اولین جایی که با زمین برخورد میکند کف دست است.

 

نیروهای وارده از زمین به دست بچه بطور غیر مستقیم به ساعد وی منتقل شده و موجب شکستگی استخوان های ساعد میشوند.

 

در این شکستگی ها ممکن است هر دو استخوان رادیوس (زند زبرین) و اولنا (زند زیرین) و یا یکی از آنها دچار شکستگی شوند. استخوان به دو قطعه بالایی و پایینی تقسیم میشود. گرچه این شکستگی  میتواند در هر قسمتی از ساعد ایجاد شود ولی معمولا در محل اتصال ثلث میانی و پایینی ساعد صورت میگیرد.

 

در بچه های کم سن و سال شکستگی استخوان های ساعد بصورت ترکه تری یا گرین استیک است. در این نوع شکستگی برخلاف بالغین دو قطعه بالایی و پایینی استخوان کاملا از هم جدا نشده بلکه از گوشه محل شکستگی همچنان به هم متصل باقی میمانند.

 

این اتصال به علت این است که در هنگام شکستگی همه قسمت های استخوان نشکسته و قسمتی از آن سالم باقی میماند و این قسمت سالم به صورت پلی دو تکه بالایی و پایینی را به هم متصل نگه میدارد.

 

علت دیگر اینست که در بچه ها پریوست ( پرده بافتی که بر روی استخوان کشیده شده است) کلفت بوده و در حین شکستگی بطور کامل پاره نمیشود. همین پریوست تقریبا سالم موجب میشود دو تکه بالایی و پایینی استخوان شکسته شده در محل شکستگی به هم متصل باقی بمانند.

 

شکستگی ساعد در بچه ها گرچه در هر سنی دیده میشود ولی در سنین ۱۳-۱۰ سال شایعتر است. این شکستگی ها در پسرها بیشتر از دختران دیده میشود.

 

شایعترین علامت شکستگی ساعد در بچه ها درد ساعد است. در شکستگی های با جابجایی زیاد ساعد به وضوع از وسط تغییر شکل داده و خم میشود. تشخیص قطعی این شکستگی ها به توسط رادیوگرافی ساده داده میشود.